شاهنامه خوانی در منچستر 66

برای اینکه جانشین کی کاووس انتخاب شود قرار شد بین خسرو و فریبرز مسابقه ای باشد و هر کدام قادر به شکست دژ بهمن شدند، بجای کی کاووس بر تخت بشینند. ابتدا فریبرز (فرزند کی کاووس)  به میدان رفت. در رکاب وی طوس پهلوان بود که به برحقی وی بر جانشینی پدر اصرار داشت

پس اندر فریبرز و کوس و درفش

هوا کرده از سم اسپان بنفش

چو فرزند را فر و برز کیان

بباشد نبیره نبندد میان

بدو گفت شاه ار تو رانی ز پیش

زمانه نگردد ز آیین خویش

برای خداوند خورشید و ماه

توان ساخت پیروزی و دستگاه

بشد طوس با کاویانی درفش

به پا اندرون کرده زرینه کفش

فریبرز کاووس در قلبگاه

به پیش اندرون طوس و پیل و سپاه

.ولی وقتی به  دژ بهمن رسیدند، نتوانستد وارد دژ شوند و بناچار شکست خورده برگشتند

چو نزدیک بهمن دژ اندر رسید

زمین همچو آتش همی بردمید

بشد طوس با لشکری جنگجوی

به تندی سوی دژ نهادند روی

سر باره ی دژ بد اندر هوا

ندیدند جنگ هوا کس روا

سنانها ز گرمی همی برفروخت

میان زره مرد جنگی بسوخت

جهان سر به سر گفتی از آتش است

هوا دام آهرمن سرکش است

سپهبد فریبرز را گفت مرد

به چیزی چو آید به دشت نبرد

به گرز گران و به تیغ و کمند

بکوشد که آرد به چیزی گزند

به پیرامن دژ یکی راه نیست

ز آتش کسی را دل ای شاه نیست

میان زیر جوشن بسوزد همی

تن بارکش برفروزد همی

بگشتند یک هفته گرد اندرش

بدیده ندیدند جای درش

به نومیدی از جنگ گشتند باز

نیامد بر از رنج راه دراز

نوبت به خسرو (نوه ی کی کاووس) رسید تا اقبالش را امتحان کند. وی به همراه پهلوان گودرز به راه افتاد

یکی تخت زرین زبرجدنگار

نهاد از بر پیل و بستند بار

به گرد اندرش با درفش بنفش

به پا اندرون کرده زرینه کفش

جهانجوی بر تخت زرین نشست

به سر برش تاجی و گرزی به دست

دو یاره ز یاقوت و طوقی به زر

به زر اندرون نقش کرده گهر

همی رفت لشکر گروها گروه

که از سم اسپان زمین شد چو کوه

چو نزدیک دژ شد همی برنشست

بپوشید درع و میان را ببست

وقتی به دژ رسیدند، کی خسرو نامه ای نوشت و به گیو سپارد تا به حضار دژ برساند

که این نامه از بنده ی کردگار

جهانجوی کیخسرو نامدار

که از بند آهرمن بد بجست

به یزدان زد از هر بدی پاک دست

که اویست جاوید برتر خدای

خداوند نیکی ده و رهنمای

خداوند بهرام و کیوان و هور

خداوند فر و خداوند زور

مرا داد اورند و فر کیان

تن پیل و چنگال شیر ژیان

جهانی سراسر به شاهی مراست

در گاو تا برج ماهی مراست

گر این دژ بر و بوم آهرمنست

جهان آفرین را به دل دشمنست

به فر و به فرمان یزدان پاک

سراسر به گرز اندر آرم به خاک

و گر جاودان راست این دستگاه

مرا خود به جادو نباید سپاه

چو خم دوال کمند آورم

سر جاودان را به بند آورم

وگر خود خجسته سروش اندرست

به فرمان یزدان یکی لشکرست

همان من نه از دست آهرمنم

که از فر و برزست جان و تنم

به فرمان یزدان کند این تهی

که اینست پیمان شاهنشهی

گودرز هم نامه را به دژ گذاشت و به سرعت بازگشت  نبرد آغاز شد

همانگه به فرمان یزدان پاک

ازان باره ی دژ برآمد تراک

تو گفتی که رعدست وقت بهار

خروش آمد از دشت و ز کوهسار

جهان گشت چون روی زنگی سیاه

چه از باره دژ چه گرد سپاه

تو گفتی برآمد یکی تیره ابر

هوا شد به کردار کام هژبر

برانگیخت کیخسرو اسپ سیاه

چنین گفت با پهلوان سپاه

که بر دژ یکی تیر باران کنید

هوا را چو ابر بهاران کنید

برآمد یکی میغ بارش تگرگ

تگرگی که بردارد از ابر مرگ

ز دیوان بسی شد به پیکان هلاک

بسی زهره کفته فتاده به خاک

ازان پس یکی روشنی بردمید

شد آن تیرگی سر به سر ناپدید

جهان شد به کردار تابنده ماه

به نام جهاندار پیروز شاه

برآمد یکی باد با آفرین

هوا گشت خندان و روی زمین

برفتند دیوان به فرمان شاه

در دژ پدید آمد از جایگاه

+++

یکی شهر دید اندر آن دژ فراخ

پر از باغ و میدان و ایوان و کاخ

بدانجای کان روشنی بردمید

سر باره ی دژ بشد ناپدید

بفرمود خسرو بدان جایگاه

یکی گنبدی تا به ابر سیاه

درازی و پهنای او ده کمند

به گرد اندرش طاقهای بلند

ز بیرون دو نیمی تگ تازی اسپ

برآورد و بنهاد آذرگشسپ

نشستند گرد اندرش موبدان

ستار ه شناسان و هم بخردان

دران شارستان کرد چندان درنگ

که آتشکده گشت با بوی و رنگ

خبر پیروزی کی خسرو به ایران رسید و از ایران بزرگان برای تبریک به پیش او آمدند از جمله فریبرز و طوس. کی خسرو از تخت پایین میاید و روی عموی خود (فریبرز) را می بوسد و او را کنار تخت خود می نشاند. طوس هم که از گفته خود پشیمان است و پرچم و طبل و کفشش را تسلیم کی خسرو می کند تا کی خسرو آنها را به هر که سزاوار جانشینی طوس می داند ببخشد. ولی کی خسرو از طوس دلجویی می کند، او را کنار خود می نشاند و می گوید از خود تو سزاوارتر بر مقام پهلوانی نیست و نیازی به عذرخواهی نیست

همه مهتران یک به یک با نثار

برفتند شادان بر شهریار

فریبرز پیش آمدش با گروه

از ایران سپاهی بکردار کوه

چو دیدش فرود آمد از تخت زر

ببوسید روی برادر پدر

نشاندش بر تخت زر شهریار

که بود از در یاره و گوشوار

همان طوس با کاویانی درفش

همی رفت با کوس و زرینه کفش

بیاورد و پیش جهاندار برد

زمین را ببوسید و او را سپرد

بدو گفت کاین کوس و زرینه کفش

به نیک اختری کاویانی درفش

ز لشکر ببین تا سزاوار کیست

یکی پهلوان از در کار کیست

ز گفتارها پوزش آورد پیش

بپیچید زان بیهده رای خویش

جهاندار پیروز بنواختش

بخندید و بر تخت بنشاختش

بدو گفت کین کاویانی درفش

هم آن پهلوانی و زرینه کفش

نبینم سزای کسی در سپاه

ترا زیبد این کار و این دستگاه

ترا پوزش اکنون نیاید به کار

نه بیگانه ای خواستی شهریار

خسرو به نزد کی کاووس می رود. کی کاووس خسرو را بر تخت پادشاهی برجای خود می نشاند

چو کاووس بر تخت زرین نشست

گرفت آن زمان دست خسرو به دست

ببوسید و بنهاد بر سرش تاج

به کرسی شد از نامور تخت عاج

ز گنجش زبرجد نثار آورید

بسی گوهر شاهوار آورید

بسی آفرین بر سیاوش بخواند

که خسرو به چهره جز او را نماند

ز پهلو برفتند آزادگان

سپهبد سران و گرانمایگان

به شاهی برو آفرین خواندند

همه زر و گوهر برافشاندند

لغاتی که آموختم

تراک = صدای شکستن یا شکافتن چیزی

اورند = یزرگی، شوکت

ابیاتی که دوست داشتم

جهان را چنین است ساز و نهاد

ز یک دست بستد به دیگر بداد

بدردیم ازین رفتن اندر فریب

زمانی فراز و زمانی نشیب

اگر دل توان داشتن شادمان

به شادی چرا نگذرانی زمان

به خوشی بناز و به خوبی ببخش

مکن روز را بر دل خویش رخش

ترا داد و فرزند را هم دهد

درختی که از بیخ تو برجهد

نبینی که گنجش پر از خواستست

جهانی به خوبی بیاراستست

کمی نیست در بخشش دادگر

فزونی بخوردست انده مخور

شجره نامه

کی خسرو = پسر فرنگیس و سیاوش

 طوس = فرزند نوذر؟ نبیره منوچهر شاه

گودرز ، .. کشوادگان

قسمت های پیشین

http://sharp-pencils.blogspot.co.uk/2012/11/blog-post_6.html

ص 489 پادشاهی کیخسرو 

© All rights reserved