شاهنامه خوانی در منچستر 87

تا جایی رسیدیم که پولادوند برخلاف شجاعت های فراوانش به عدم توانایی خود برای ایستادن در مقابل رستم اعتراف می کند ولی تصمیم داشت که با اتکا به نیروی اندیشه رستم را شکست دهد

جنگ آغاز می شود و پولادوند تعداد زیادی از بزرگان و قهرمانان ایران را از پا درمیاورد 

چو بنمود خورشید تابان درفش

معصفر شد آن پرنیان بنفش

تبیره برآمد ز درگاه شاه

بابر اندر آمد خروش سپاه

بپیش سپه بود پولادوند

بتن زورمند و ببازو کمند

چو صف برکشیدند هر دو سپاه

هوا شد بنفش و زمین شد سیاه

تهمتن بپوشید ببر بیان

نشست از بر ژنده پیل ژیان

برآشفت و بر میمنه حمله برد

ز ترکان بیفگند بسیار گرد

ازان پس غمی گشت پولادوند

ز فتراک بگشاد پیچان کمند

برآویخت با طوس چون پیل مست

کمندی ببازوی گرزی بدست

کمربند بگرفت و او را ز زین

برآورد و آسان بزد بر زمین

به پیگار او گیو چون بنگرید

سر طوس نوذر نگونسار دید

برانگیخت از جای شبدیز را

تن و جان بیاراست آویز را

برآویخت با دیو چون شیر نر

زره دار با گرزه ی گاوسر

کمندی بینداخت پولادوند

سر گیو گرد اندر آمد دببند

نگه کرد رهام و بیژن ز راه

بدان زور و بالا و آن دستگاه

برفتند تا دست پولادوند

ببندند هر دو بخم کمند

بزد دست پولاد بسیار هوش

برانگیخت اسپ و برآمد خروش

دو گرد از دلیران پر مایه را

سرافراز و گرد و گرانمایه را

بخاک اندر افگند و بسپرد خوار

نظاره بران دشت چندان سوار

بیامد بر اختر کاویان

بخنجر بدو نیم کردش میان

خروشی برآمد ز ایران سپاه

نماند ایچ گرد اندر آوردگاه

فریبرز و گودرز و گردنکشان

گرفتند از آن دیو جنگی نشان

بگفتند با رستم کینه خواه

که پولادوند اندرین رزمگاه

بزین بر یکی نامداری نماند

ز گردان لشکر سواری نماند

که نفگند بر خاک پولادوند

بگرز و بخنجر بتیر و کمند

همه رزمگه سربسر ماتمست

بدین کار فریادرس رستمست

به رستم خبر می رسد که پولادوند را کسی جز تو حریف نیست. رستم هم برای رویارویی با پولادوند راه میافتد و این دو مقابل هم قرار می گیرند

چو بشنید رستم دژم گشت سخت

بلرزید برسان برگ درخت

بیامد بنزدیک پولادوند

ورا دید برسان کوه بلند

سپه را همه بیشتر خسته دید

وزان روی پرخاش پیوسته دید

+++

بیفشارد ران رخش را تیز کرد

برآشفت و آهنگ آویز کرد

+++

بدو گفت پولادوند ای دلیر

جهاندیده و نامبردار و شیر

که بگریزد از پیش تو ژنده پیل

ببینی کنون موج دریای نیل

نگه کن کنون آتش جنگ من

کمند و دل و زور و آهنگ من

کزین پس نیابی ز شاهت نشان

نه از نامداران و گردنکشان

نبینی زمین زین سپس جز بخواب

سپارم سپاهت بافراسیاب

+++

چنین گفت رستم بپولادوند

که تا چند ازین بیم و نیرنگ و بند

ز جنگ آوران تیز گویا مباد

چو باشد دهد بی گمان سر بباد

دو پیلتن مقابل هم قرار گرفته و شروع به مبارزه می کنند

برانگیخت آن باره پولادوند

بینداخت پس تاب داده کمند

بدزدید یال آن نبرده سوار

چو زین گونه پیوسته شد کارزار

بزد تیغ و بند کمندش برید

بجای آمد آن بند بد را کلید

بپیچید زان پس سوی دست راست

بدانست کان روز روز بلاست

+++

عمودی بزد بر سرش پیلتن

که بشنید آواز او انجمن

چنان تیره شد چشم پولادوند

که دستش عنان را نبد کار بند

تهمتن بران بد که مغز سرش

ببیند پر از رنگ تیره برش

چو پولادوند از بر زین بماند

تهمتن جهان آفرین را بخواند

که ای برتر از گردش روزگار

جهاندار و بینا و پروردگار

گرین گردش جنگ من داد نیست

روانم بدان گیتی آباد نیست

روا دارم از دست پولادوند

روان مرا برگشاید ز بند

ور افراسیابست بیدادگر

تو مستان ز من دست و زور و هنر

که گر من شوم کشته بر دست اوی

بایران نماند یکی جنگجوی

نه مرد کشاورز و نه پیش هور

نه خاک و نه کشور نه بوم و نه بر

دو قهرمان شروع به کشتی گرفتن می کنند به شرطی که از هیچ کسی از دو سپاه مداخله ای در این مبارزه نکنند و این دو فقط این دو با هم کشتی بگیرند

بکشتی گرفتن نهادند روی

دو گرد سرافراز و دو جنگجوی

بپیمان که از هر دو روی سپاه

بیاری نیاید کسی کینه خواه

+++

چو پولادوند و تهمتن بهم

برآویختند آن دو شیر دژم

همی دست سودند یک با دگر

گرفته دو جنگی دوال کمر

افراسیاب برخلاف اینکه قرار بود دخالت نکند به نزد پولادوند می آید و می گوید رستم را با خنجر از پای در آور

عنان برگرایید و آمد چو شیر

بوردگاه دو مرد دلیر

نگه کرد پیکار دو پیل مست

درآورده بر یکدگر هر دو دست

بپولاد گفت ای سرافراز شیر

بکشتی گر آری مر او را بزیر

بخنجر جگرگاه او را بکاف

هنر باید از کار کردن نه لاف

گیو که حرکت افراسیاب را می بیند به سمت رستم میاید و به او می گوید که افراسیاب دارد پولادوند را به خنجرکشی ترقیب می کند. تو چه دستور می دهی. رستم می گوید من قراره مبارزه کنم شما چرا هراسانید. هرگاه پولادوند پیمان شکست شما چرا باید از اینکار بترسید. ولی من او را شکست خواهم داد

نگه کرد گیو اندر افراسیاب

بدان خیره گفتار و چندان شتاب

برانگیخت اسپ و برآمد دمان

چو بشکست پیمان همی بدگمان

+++

برستم چنین گفت کای جنگجوی

چه فرمان دهی کهتران را بگوی

نگه کن به پیمان افراسیاب

چو جای بلا دید و جای شتاب

بیمد همی دل بیافروزدش

بکشتی درون خنجر آموزدش

بدو گفت رستم که جنگی منم

بکشتی گرفتن درنگی منم

شما را چرا بیم آید همی

چرا دل به دو نیم آید همی

اگر نیستتان جنگ را زور و دست

دل من بخیره نباید شکست

گر ایدونک این جادوی بی خرد

ز پیمان یزدان همی بگذرد

شما را ز پیمان شکستن چه باک

گر او ریخت بر تارک خویش خاک

من آکنون سر دیو پولادوند

بخاک اندر آرم ز چرخ بلند

رستم پولادوند را به زمین می زند و به خیال آنکه او مرده است به سمت سپاه ایران باز می گردد

وزان پس بیازید چون شیر چنگ

گرفت آن بر و یال جنگی نهنگ

بگردن برآورد و زد بر زمین

همی خواند بر کردگار افرین

خروشی بر آمد ز ایران سپاه 

تبیره زنان برگرفتند راه

بابر اندر آمد دم کرنای

خروشیدن نای و صنج و درای

که پولادوندست بیجان شده

بران خاک چون مار پیچان شده

پولادوند از فرصت استفاده می کند و به پیش افراسیاب می گریزد. رستم هم دستور تیراندازی به سپاهیانش را می دهد

چو پیش صف آمد یل شیرگیر

نگه کرد پولاد برسان تیر

گریزان بشد پیش افراسیاب

دلش پر ز خون و رخش پر ز آب

+++

بفرمود تا تیرباران کنند

هوا را چو ابر بهاران کنند

پولادوند که موقعیت را خطرناک می بیند جانش را برمی دارد و می گریزد

بلشکر چنین گفت پولادوند

که بی تخت و بی گنج و نام بلند

چرا سر همی داد باید بباد

چرا کرد باید همی رزم یاد

پیران به افراسیاب می گوید از پولادوند هم کاری برنیامد. چاره ای نیست تو به سمت دریا حرکت کن و اینجا نمان. افراسیاب می گریزد ولی دو سپاه ایران و توران مقابل هم قرار می گیرند. سپاه ایران پیروز میدان است و رستم دستور به خاتمه جنگ و خونریزی می دهد

چنین گفت پیران بافراسیاب

که شد روی گیتی چو دریای آب

+++

چه باشی که با تو کس اندر نماند

بشد دیو پولاد و لشکر براند

همانا ز ایرانیان صد هزار

فزونست بر گستوان ور سوار

+++

سپه را چنین صف کشیده بمان

تو با ویژگان سوی دریا بران

+++

درفشش بماندند و او خود برفت

سوی چین و ماچین خرامید تفت

سپاه اندر آمد بپیش سپاه

زمین گشت برسان ابر سیاه

+++

چنان شد در و دشت آوردگاه

که از کشته جایی ندیدند راه

برفتند یک بهره زنهار خواه

گریزان برفتند بهری براه

شد از ب یشبانی رمه تال و مال

همه دشت تن بود ب یدست و یال

چنین گفت رستم که کشتن بسست

که زهر زمان بهر دیگر کسست

+++

زمانی همی بار زهر آورد

زمانی ز تریاک بهر آورد

همه جامه ی رزم بیرون کنید

همه خوبکاری بافزون کنید

ایرانیان در میان کشته ها و اسرا به دنبال افراسیاب می گردند ولی او را پیدا نمی کنند

نشان خواست از شاه توران سپاه

ز هر سو بجستند بی راه و راه

نشانی نیامد ز افراسیاب

نه بر کوه و دریا نه بر خشک و آب

سپاه با غنائم جنگی به سمت ایران بازگشت. در ایران هم ورودشان را جشن گرفتند. شاه به استقبال قهرمانانش رفت و از جریانات جنگ پرسید. گوردز گفت اول می و استراحت. خلاصه بعد از نهار صحبت ها در مورد جنگ و رشادت های رستم ادامه یافت

ز توران سپه برنهادند رخت

سلیح گرانمایه و تاج و تخت

سوی شهر ایران نهادند روی

+++

گرفتش بغوش در شاه تنگ

چنین تا برآمد زمانی درنگ

همی آفرین خواند شاه جهان

بران نامور موبد و پهلوان

بفرمود تا پیلتن برنشست

گرفته همه راه دستش بدست

+++

سخن گفت کیخسرو از رزمگاه

ازان رنج و پیگار توران سپاه

بدو گفت گودرز کای شهریار

سخنها درازست زین کارزار

می و جام و آرام باید نخست

پس آنگاه ازین کار پرسی درست

نهادند خوان و بخندید شاه

که ناهار بودی همانا به راه

بخوان بر می آورد و رامشگران

بپرسش گرفت از کران تا کران

+++

بدو گفت گودرز کای شهریار

ز مادر نزاید چو رستم سوار

اگر دیو پیش آید ار اژدها

ز چنگ درازش نیابد رها

هزار افرین باد بر شهریار

بویژه برین شیردل نامدار

بگفت آنچ کرد او بپولادوند

ز کشتی و نیرنگ وز رنگ و بند

+++

چنان شاد شد زان سخن تاجور

که گفتی ز ایوان برآورد سر

رستم تا یک ماه کنار کی خسرو ماند ولی بعد قصد بازگشت به سرزمین خود را می کند. با شاه خداحافظی می کند و به زابلستان برمی گردد

تهمتن بیک ماه نزدیک شاه

همی بود با جام در پیشگاه

ازان پس چنین گفت با شهریار

که ای پرهنر نامور تاجدار

جهاندار با دانش و نیک خوست

ولیکن مرا چهر زال آرزوست

+++

چو خسرو غمی شد ز راه دراز

فرود آمد و برد رستم نماز

ورا کرد پدرود و ز ایران برفت

سوی زابلستان خرامید تفت

ابیاتی که خیلی دوست داشتم

چه بندی دل اندر سرای سپنج
که دانا نداند یکی را ز پنج
زمانی چو آهرمن آید بجنگ
زمانی عروسی پر از بوی و رنگ
بی آزاری و جام می برگزین
که گوید که نفرین به از آفرین
بخور آنچ داری و انده مخور
که گیتی سپنج است و ما بر گذر
میازار کس را ز بهر درم
مکن تا توانی بکس بر ستم

قسمت های پیشین

http://sharp-pencils.blogspot.co.uk/2012/11/blog-post_6.html

ص 662 

© All rights reserved